Azərbaycanda "Qərbi Azərbaycan" narrativinin beynəlxalq miqyasda təbliğini Prezident Administrasiyası koordinasiya edib və maliyyələşdirib. Bu barədə "OC Media" sızdırılmış sənədlərə istinadla yazır.
Azərbaycan müasir Ermənistanın bir hissəsinə "Qərbi Azərbaycan" deyir, etnik azərbaycanlıların tarixi ərazilərə qayıdışını təbliğ edir. "Qərbi Azərbaycan" konsepsiyası da Sovet İttifaqı dağılandan sonra Ermənistandan didərgin salınmış azərbaycanlıların "təhlükəsiz və ləyaqətli" qayıdışını nəzərdə tutur. 1980-ci illərin sonunda Birinci Qarabağ müharibəsi başlayanda hər iki ölkədən yüz minlərlə erməni və azərbaycanlı qaçqına çevrilib.
"OC Media" Azərbaycan hökumətindən sızdırılmış sənədlərə əsasən yazır ki, bir sıra tədbirlərdə Qərbi Azərbaycan İcmasının öndə getməsinə baxmayaraq, bütün işləri Prezident Administrasiyası (PA) koordinasiya edib və dəstəkləyib. Konfransların təşkili, kommunikasiya konsultantlarının cəlbi, materialların nəşrini birbaşa PA maliyyələşdirib və bu kampaniyaya nəzarət edib.
2023-cü il dekabrın 5-6-da Bakıda "Ermənistandan didərgin salınmış azərbaycanlıların təhlükəsiz və ləyaqətli qayıdışını təmin etmək: qlobal kontekst və ədalətli həll" adlı konfransa 109 min manatdan (65 min dollar) artıq vəsaitin xərcləndiyi bildirilir. Tədbirə azı 34 xarici iştirakçı qatılıb. Bəzi iştirakçılar isə ADA Universitetinin xarici alimləri idilər.
"OC Media" konfransdan sonrakı reaksiyanın zəif olduğunu, az sayda iştirakçının ölkəsinə qayıdandan sonra bu barədə ictimai danışdığını yazır. Buna baxmayaraq, bir ildən sonra daha bir oxşar tədbir keçirilib.
"OC Media" PA-dan, Qərbi Azərbaycan İcmasından şərh ala bilmədiyini yazır.
Vaşinqton sammitindən sonrakı "Qərbi Azərbaycan" ritorikası
Bu il avqustun 8-də Vaşinqtonda keçirilən sammitdə Azərbaycanla Ermənistan sülh sazişini paraflayıblar. Saziş layihəsində iki ölkə bir-birinin suverenliyini, ərazi bütövlüyünü tanıyıb, bir-birinə qarşı hər hansı ərazi iddialarının olmadığını, gələcəkdə belə iddiaların qaldırılmayacağını təsdiqləyiblər. Qərbi Azərbaycan İcmasının məramı isə Ermənistan ərazisindən qovulmuş azərbaycanlıların hüquqlarının müdafiəsidir. Vaşinqton sammitindən sonra bu icmanın ləğv olunacağı barədə xəbərlər yayılsa da, sonradan təkzib olundu.
Oktyabrın əvvəlində ADA Universiteti "Qərbi Azərbaycan" adlı kitab nəşr etdirib. Varşavada ATƏT konfransı çərçivəsində isə Azərbaycan bu mövzuda yan tədbir təşkil edib. Ermənistanın bir QHT-si, nümayəndə heyəti qismən bu tədbiri pisləyib.
Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev isə noyabrın 3-də Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) 80 illik yubileyində azərbaycanlıların yenə də Ermənistanda yaşaya biləcəyindən əminliyini bildirib. O, azərbaycanlıların heç vaxt separatizm xəstəliyinə düçar olmadığını, heç bir dövlətə problem yaratmadığını və yaratmayacağını vurğulayıb: "Ona görə azərbaycanlıların indiki Ermənistana qayıtması Ermənistan xalqını və dövlətini qorxutmamalıdır. Biz öz tarixi torpaqlarımıza qayıtmalıyıq, tanklarla yox, avtomobillərlə qayıtmalıyıq".
Prezident XX əsrin əvvəllərində çar Rusiyasının dərc etdiyi xəritələrdə Azərbaycan mənşəli Ermənistan toponimlərinə də diqqət çəkib: "O xəritələrdə "Sevan gölü" adlı göl yoxdur. O xəritələrdə Göyçə gölüdür və bütün digər bizim istifadə etdiyimiz tarixi toponimlərimiz orada öz əksini tapıb. O xəritələri biz tərtib etməmişik ki, kimsə desin biz burada saxtakarlıq edirik. Bunu çar Rusiyası edib. Həmin o çar Rusiyası ki, vaxtilə erməniləri İrandan və Şərqi Anadoludan gətirərək bizim Qarabağ torpağında yerləşdirib ki, burada etnik və dini tərkib dəyişsin".
"Onun çıxışında işğalla bağlı heç nə görmürəm"
AzadlıqRadiosunun erməni xidməti İ.Əliyevin dediklərinin Ermənistan hökumətinin rəsmi mövqeyi ilə kontrast təşkil etməsindən yazır. Vaşinqton görüşlərindən sonra baş nazir Nikol Paşinyan, digər rəsmilər deyirlər ki, Yerevan ermənilərin Qarabağa qaytarılmasında israr etmir.
Paşinyan sentyabrın 30-da Avropa Şurası Parlament Assambleyasında (AŞPA) deyib ki, Qarabağdan qaçqınların qayıdışı mövzusunu sülh prosesi üçün təhlükəli sayır: "Ümumiyyətlə, bütün qaçqınların qayıdışı mövzusunu bu kontekstdə sülh prosesi üçün təhlükəli sayıram. Qarabağ münaqişəsi elə bu cür, sadə görünən humanitar məsələlərin qaldırılması ilə başladı və nəticədə uzunmüddətli münaqişəyə çevrildi".
Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyan Azərbaycan prezidentinin çıxışının hazırkı prosesinin məntiqinə sığmadığını, amma aqressiya ehtiva etmədiyini, daxili auditoriyaya hesablandığını düşünür: "Onun çıxışında işğalla bağlı heç nə görmürəm. Əksinə. Tanklarla deyil, avtomobillərlə qayıtmaqdan danışır. Yəni deyir ki, məsələ müharibə yoluyla həll olunmayacaq".
Ötən əsrin 80-ci illərində gərginləşən Qarabağ münaqişəsi Azərbaycan və Ermənistan arasında toqquşmalara səbəb olub. 1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycanın Qarabağ bölgəsi, ətraf yeddi rayonu işğal edilib. 2020-ci ildə 44 günlük müharibə və 2023-cü ildə birgünlük hərbi əməliyyatlar nəticəsində Bakı bütün ərazilərində suverenliyini bərpa edib.
2023-cü ildə Qarabağdan köç edən ermənilərin əksəriyyəti Ermənistana gedib. Rəsmi açıqlamalara görə, bu ilin avqustuna qədər 10 mindən çox Qarabağ ermənisinə Ermənistan pasportu verilib. Ümumilikdə 100 mindən çox etnik erməninin Qarabağı tərk etdiyi bildirilir. Yerevan baş verənləri "etnik təmizlənmə" adlandırıb. Bakı isə bunu təkzib edib, onların könüllü şəkildə Azərbaycandan getdiklərini açıqlayıb. Rəsmi Bakıya görə, Qarabağın erməni əhalisinə reinteqrasiya planı təqdim edilmişdi.
Azərbaycanın rəsmi mənbələri 1980-ci illərin sonu - 1990-cı illərin əvvəlində Ermənistandan 250 mindən çox azərbaycanlının zorla qovulduğunu bildirir. "Azatutyun" isə müxtəlif hesablamalara əsasən, həmin dövrdə 300 min -400 min etnik erməninin Azərbaycandan didərgin salındığını yazır.
