Azərbaycanın xarici ticarət dövriyyəsində müsbət saldo azalmaqdadır. Saldo ixrac və idxal arasında fərqdir. Yəni ölkəyə gələn pulla çıxan pulun müqayisəsində artım azalmaqdadır. Məsələn, avqustun sonunda saldo 2 milyard 12 milyon dollar olub (İxrac 17, idxal 15 milyard dollar). Sentyabrın sonunda isə bu rəqəm 1.9 milyard dollara düşüb. (İxrac 18.6, idxal 16.7 milyard dollar)
Azərbaycanın xarici ticarətində müsbət saldo ötən il sentyabrın sonu ilə müqayisədə isə düz 2.8 dəfə azalıb.
Ölkə ticarətində müsbət saldonun azalmasını hökumət rəsmiləri bu il xaricdən qızıl alışının artması ilə izah edirlər. Amma müstəqil iqtisadçılar vurğulayırlar ki, qızıl alışı yeganə səbəb deyil. Onların fikrincə, neft hasilatının və neftin qiymətinin aşağı düşməsi, bununla da paralel olaraq qeyri-neft ixracının ciddi şəkildə artmaması da bu vəziyyəti doğuran amillərdəndir.
13 oktyabr
Hökumət iqtisadi artımla bağlı vədini yerinə yetirə bilmir
2025-ci ilin yanvar-sentyabrında Azərbaycanda 95 milyard 229 milyon manatlıq və ya əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 1.3 faiz çox Ümumi Daxili Məhsul (ÜDM) istehsal olunub.
Bu barədə bu gün, oktyabrın 13-də Dövlət Statistika Komitəsi (DSK) məlumat yayıb.
Qurum vurğulayır ki, iqtisadiyyatın neft-qaz sektorunda əlavə dəyər 1.9 faiz azalıb, qeyri neft-qaz sektorunda isə 2.9 faiz artıb.
"Əhalinin hər nəfərinə düşən ÜDM 9 min 300.3 manata bərabər olub", - DSK əlavə edir.
Azərbaycanda ÜDM-də artım ötən il 4.1 faiz olmuşdu.
Müstəqil iqtisadçılar hazırkı 1.3 faiz artımı çox cüzi sayırlar. Onlar vurğulayırlar ki, iqtisadi artıma görə Azərbaycan keçmiş SSRİ respublikalarının bir araya gəldiyi Müstəqil Dövlətlər Birliyinin (MDB) bir çox ölkələrindən də geridə qalır. Məsələn, Azərbaycanın yaxın qonşularından Ermənistanda və Gürcüstanda bu ilin ilk yarısında ÜDM-nin 6.3 faiz artdığı açıqlanmışdı.
Hökumətin ilkin proqnozuna görə, bu il Azərbaycanda iqtisadi artım 3.5 faiz olmalıdır.
İqtisadçı: "1 faiz vergi verirlər"
Azərbaycanın qonşularından bu məsələdə geri qalmasının səbəbini iqtisadçı Natiq Cəfərli belə izah edir: "Gürcüstanda, məsələn, kiçik sahibkarlar yarım milyon lari (350 min manat) civarında dövriyyələri olanda cəmi 1 faiz vergi verirlər... Azərbaycanda isə çox çətindir. Kiçik sahibkarlığın illik dövriyyəsi 200 min manatı keçən kimi 18 faiz Əlavə Dəyər Vergisi (ƏDV) ödəməli olur ki, bu da kiçik sahibkarlığa mane olan faktorlardan biridir. Azərbaycanda Gürcüstana, Ermənistana nisbətən kredit imkanlarına çıxış zəifdir, biznes kreditlərinin faizləri yüksəkdir".
Dünya Bankının statistikasına görə, son 10 ildə Azərbaycanda ÜDM-in həcmində ən yüksək göstərici koronavirus pandemiyasının başlamasından iki il sonra nəzərə çarpıb - təxminən 78 milyard dollara qalxıb. Dünya Bankı Azərbaycanın 2024-cü ildəki 4.1 faiz artımını müqayisə edərək, bu rəqəmin 2025-ci ildə yavaşlayaraq 2.6 faizə enəcəyini və qarşıdakı ildə də təxminən oxşar göstəricidə qalacağını proqnozlaşdırır.
Deputat: "Allah qoysa, yaxşı olacaq!"
Milli Məclisdə İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü, deputat Rövşən Muradov deyir ki, yarımillik hesabatlarda ÜMD az görünsə də, il sonunda adətən gözləntilər özünü doğruldur: "O, 0.9 faiz ilkin göstəricidir. İqtisadiyyat Nazirliyi 3 faiz nəzərdə tutub, Maliyyə Nazirliyi isə 3.5 faiz, Mərkəzi Bank isə 3.7 faiz. Yəni, bu proqnozdur, 100 faiz icra olunmaya da bilər. Amma düşünürəm ki, ilin sonuna göstərilən proqnozlar yerinə yetiriləcək, haradasa 3 faizdən yuxarı olacaq... İlin sonuna, Allah qoysa, yaxşı olacaq!"
Azərbaycanın Maliyyə Nazirliyi də öz proqnozlarını aşağı salıb. Avqustun 19-da yaydığı sənəddə deyilir ki, 2025-ci il üzrə ÜDM-in 3 faiz artacağı proqnozlaşdırılır. Amma ilin əvvəlində 3.7 faiz artım proqnozlaşdırılırdı.
İqtisadçı N.Cəfərli bildirir ki, hökumət ÜDM həcmində artım istəyirsə, ilk növbədə kiçik və orta sahibkarlığa dost olan bir sistem qurmalıdır: "Əsasən də vergi və gömrük məcəllələri sıfırdan yenidən yazılmalıdır. Bank sistemində islahatlar aparılıb kiçik və orta sahibkarlığa dəstək üçün aşağıfaizli və uzunmüddətli kreditlərə çıxış imkanları sadələşdirilməlidir. Ən vacibi isə, bizdə həddindən artıq yüksək səviyyədə aşırı tənzimləmə qanunları və idarələri yaradılıb, bunlar ləğv edilməlidir, biznesin idarə olunması və nəzarət sistemi asanlaşdırılmalıdır. Məhkəmə sistemi ədalətli və tez çalışan, iqtisadi mübahisələri tez çözə bilən bir işlək mexanizmə çevrilməlidir".
Azərbaycan hökuməti artıq bir neçə ildir ki, məhkəmə sistemində islahatlar başlatdığını açıqlayıb, işsizlik rəsmi olaraq 5 faizdir. Müstəqil şərhçilərsə bu statistikaları həmişə şübhə altına alır.
