Avropa İttifaqı (Aİ) növbəti iki ildə Ukraynanın maliyyə ehtiyaclarını ödəməyin üç variantını gözdən keçirir. Buraya Rusiyanın dondurulmuş aktivləri hesabına kredit verilməsi də daxildir.
Avropa Komissiyasının prezidenti Ursula Fon der Lyayen noyabrın 17-də həmin üç variantı açıqlayıb. Aİ-nin 27 üzvünə göndərilən, AzadlıqRadiosunun da gördüyü məktubda bu variantlar sadalanır: Aİ üzvü ölkələrin verdiyi individual kreditlər, Aİ-nin bazardan vəsait cəlb etməsi və artıq müzakirə olunan "reparasiya kreditləri" - Brüsselin dondurulmuş Rusiya dövlət aktivlərindən 176 milyard avronu (204 milyard dollar) təminat kimi istifadə edərək Ukraynaya kredit verməsi.
Gələn il 71.7 milyard avro lazımdır
AzadlıqRadiosunun Avropa üzrə redaktoru Rikard Yozvyak yazır ki, sənədə əsasən, bu üç variantın kombinasiyası da mümkündür.
Dekabrın 18-də Aİ liderləri Brüsseldə yığışaraq irəliyə yolla bağlı qərar verəcəklər. Onlar oktyabrda reparasiya krediti üzrə razılığa gələ bilməmişdilər. Rusiyanın suveren aktivlərinin yerləşdiyi Belçika məsələ ilə bağlı hüquqi və siyasi narahatlıqlarını dilə gətirib.
Avropa Komissiyası yeni pulun gələn ilin ikinci rübündə hazır olmasının vacibliyini bildirir. ABŞ hərbi və maliyyə yardımını azaltması fonunda Aİ bu boşluğu doldurmağa boyun olub.
Sənəddə deyilir ki, Ukraynaya gələn il 71.7 milyard avro lazımdır, bunun 51.6 milyardı hərbi yardım, qalanı büdcəyə dəstək formasında makro-maliyyə yardımı kimi ayrılacaq.
2027-ci il üçün hərbi dəstək 31.8 milyard avro dəyərləndirilir, 32.2 milyard isə makro-maliyyə yardıma gedəcək. Bu, müharibənin gələn il bitəcəyi halı üçündür.
Aİ üzvlərinin qrant ayırması, Aİ-nin borclanması
Maliyyələşmənin birinci variantı o deməkdir ki, Aİ üzvləri bloka qrantlar şəklində, ümum daxili məhsullarına uyğun olaraq könüllü ikitərəfli ayırmalar edirlər, Avropa Komissiyası bu pulu Kiyevə verir və bu maliyyə yardımı geri qayıtmır. Bu halda üzv ölkələrin büdcələrinə təzyiq yaranır, həm də elə bir vaxtda ki bir çox ölkədə iqtisadi artım ya aşağıdır, yaxud heç yoxdur, əhali də öz cibindən Ukraynaya maliyyə dəstəyi ayrılmasından yorulub. Bu sxemin könüllü olması isə gərəkən məbləğin sürətlə yığılmasını çətinləşdirir.
Sənəd alternativ kimi Aİ-nin Avropa Sabitlik Mexanizmindən (ASM) istifadə etməsinin mümkün olduğunu qeyd edir. Bu mexanizm avrozona böhranı zamanı, avrozonanın problemlər içində olan üzvlərinə maliyyə yardımı ayırmaq üçün yaradılıb. Amma bundan ötrü ASM sazişinə dəyişiklik tələb olunur, Aİ ölkələrinin avrozonaya daxil olmayan üzv ölkələrinin necə töhfə verəcəyini aydınlaşdırmaq üçün.
İkinci variant belədir ki, Aİ özünün üçqat-A kredit reytinqindən yararlanaraq maliyyə bazarlarından borc götürüb Ukraynaya kredit verir. Bu halda Brüssel Ukraynadan bu krediti qaytarmağı tələb edəcək, lakin bu yalnız Kiyev Rusiyadan müharibə zərərlərinə görə kompensasiya aldıqdan sonra baş verəcək. Reparasiya krediti variantı da belə işləməlidir.
Amma bu halda da üzv ölkələr faiz ödəməlidirlər və bu sxem də könüllüdür deyə, bir neçə üzv imtina etsə, qalanlara daha çox yük düşəcək. Bir alternativ kreditin Aİ-nin ümumi büdcəsindən dəstəklənməsidir, amma mövcud qaydalar büdcənin Aİ üzvü olmayan ölkələr üçün istifadəsinə imkan vermir.
Rusiyanın dondurulmuş aktivləri
R.Yozvyak yazır ki, Aİ üzvlərinin çoxu reparasiya kreditini ən ədalətli variant sayırlar. Bu halda nə Aİ borc üçün bazarlara üz tutacaq, nə də ölkələr pul ayırmalı olacaqlar. Belçika isə bu variantın risklərindən danışır.
Rusiyanın aktivləri birbaşa müsadirə olunmasa da, Avropa Komissiyasının buraxdığı istiqrazlarla əvəzlənir və Aİ üzvləri bunu dəstəkləyir. Amma Brüssel narahatdır ki, Rusiya bu işi məhkəməyə versə və udsa, pulu özü ödəməli ola bilər.
Sənəddə o da qeyd olunur ki, üçüncü ölkələr avrozonaya investisiyaya yenidən baxa bilərlər, bunu təhlükəsiz saymaya bilərlər.
Avropa Komissiyasının toxunmadığı bir məsələ isə Rusiyanın aktivlərinin dondurulmasını təmin edən sanksiyaların ildə iki dəfə bütün üzv ölkələrin yekdil qərarı ilə yenilənməsidir. Bu tədbirlər üç ildən çoxdur tətbiq olunub, amma bu yekdilliyin gələcəkdə də qorunacağına zəmanət yoxdur. Özəlliklə də bəzi Aİ paytaxtları sanksiyaların effektivliyini sual altına alır, Macarıstan daha öncə onların uzadılmasına razılıq verməmək fikrini ortaya atıb.
Belə bir ssenari baş verərsə, Rusiya aktivləri geri tələb edə bilər. Bu halda pulu Aİ üzvləri ödəməli olar.
