Ötən həftə Vaşinqtonda Orta Asiyanın beş liderinin iştirakı ilə sammit keçirildi, ABŞ ilə milyardlarla dollarlıq yeni sazişlər imzalandı. Bu görüşün ardınca Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev Moskvaya gedərək rusiyalı həmkarı Vladimir Putinlə münasibətləri bir daha təsdiqləyib, Rusiyanın Orta Asiyadakı gələcək iqtisadi rolunu müzakirə edib.
Noyabrın 11-də Tokayev Putinlə ikitərəfli görüş keçirib, noyabrın 12-də isə birgə qaz layihələri, ABŞ-nin Rusiyanın böyük neft şirkətlərinə sanksiyalarının iqtisadi nəticələrini müzakirə edir. Qazaxıstan prezidenti Qazaxıstan-Rusiya iqtisadi forumunda çıxış edəcək.
Moskva səfərinin vaxtı təsadüfi planlaşdırılmayıb, Qazaxıstanın uzun illərdir yürütdüyü, diqqətlə tənzimlədiyi xarici siyasətində növbəti addımdır, - bunu ekspertlər AzadlıqRadiosuna deyirlər. Astana Orta Asiyada əsas xarici güc olan Rusiya, son 10 ildə təsirini artıran Çin və bölgədə nüfuzunu gücləndirməyə çalışan ABŞ kimi Qərb dövlətləri arasında balans saxlamağa çalışır.
"ABŞ-Orta Asiya sammitindən sonra Moskvaya səfər Qazaxıstanın Rusiya ilə strateji əlaqələrini təsdiqləmək, Rusiya siyasi elitasında hər hansı narahatlığı aradan qaldırmaq cəhdi sayıla olar", – Çin Qlobal Cənub Layihəsinin eksperti Yunis Şərifli AzadlıqRadiosuna deyib.
Ötən həftə Tokayev Vaşinqtonda Orta Asiyadan dörd liderlə birlikdə ABŞ prezidenti Donald Trampla görüşüb, ABŞ və Orta Asiya arasında qarşılıqlı münasibətlərin yeni dövrünün başladığını deyib.
AzadlıqRadiosunun jurnalisti Reyd Stendiş yazır ki, Rusiyanın Ukraynaya tammiqyaslı hücumu, Qərbin Moskvaya sanksiyaları Orta Asiya ölkələri üçün yeni iqtisadi imkanlar yaradıb, Kremli isə yeni duruma adaptasiya etməli olur: "Rusiya bölgədəki rolunu yenidən müəyyənləşdirməyə, strukturunu dəyişməyə çalışır. Moskva hələ də təhlükəsizlik təminatçısı kimi mühüm rol oynayır, regiondakı hökumətlərlə uzunmüddətli hərbi və təhlükəsizlik əlaqələrini işə salır".
ABŞ prezidenti Donald Tramp noyabrın 6-da Ağ evdə qazaxıstanlı həmkarı Kasım-Jomart Tokayevlə görüşüb.
Putin və Tokayevin gündəmində nə var?
Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov jurnalistlərə deyib ki, Putin Tokayevin Vaşinqtonda Donald Trampla ikitərəfli və birgə görüşləri barədə daha ətraflı məlumat almağa açıqdır, iki lider Astana ilə Moskva arasındakı enerji əlaqələrini də müzakirə edəcək.
"Qazaxıstan prezidenti Vaşinqtondakı təmasların məzmunu haqda bizim prezidenti bilgiləndirməyi vacib saysa, bu, şübhəsiz ki, Rusiya tərəfi üçün çox maraqlı olacaq", – Peskov deyib.
Rusiyanın ABŞ-nin oktyabrda sanksiya tətbiq etdiyi "LUKoil" və "Rosneft" iri neft şirkətlərinin Qazaxıstanda böyük payları var. Qazaxıstan öz neftinin böyük hissəsini Rusiya üzərindən digər bazarlara ixrac edir. "LUKoil" Qərb neft şirkətlərinin operatoru olduğu iri "Tengiz" və "Karaçaqanak" yataqlarında da pay sahibidir.
Moskvaya səfərindən öncə Tokayev Rusiyanın Qazaxıstanla isti münasibətlərini və ölkəsinin qlobal arenadakı nüfuzunu vurğulayıb.
"Rossiyskaya Qazeta" dövlət qəzetindəki məqaləsində o, Astana ilə Moskva arasındakı "əbədi dostluq"dan ağızdolusu söz açıb, münasibətləri "hərtərəfli strateji tərəfdaşlıq və müttəfiqlik" kimi xarakterizə edib.
Tokayev həmçinin Çin lideri Si Cinpin, ABŞ prezidenti Donald Tramp və bir sıra Avropa, Asiya və Afrika ölkələrinin prezidentləri ilə yüksəksəviyyəli görüşlərini xatırladıb.
"Onların çoxu geosiyasi baxımdan bir-birinə zidd mövqelərdə dayansa da, hamısı Rusiyanın, onun liderinin beynəlxalq münasibətlərdə əsas məsələlərin həllindəki istisna rolunu tanıyır. Başqa sözlə, Moskvanın iştirakı olmadan müasir dünyanın ziddiyyətlərini aradan qaldırmaq mümkün deyil", – Tokayev yazıb.
"Nightingale Intelligence" siyasi təhlil şirkətinin eksperti Vlad Paddak AzadlıqRadiosuna deyib ki, Vaşinqton sammitindən dərhal sonra Moskvada diplomatik fəaliyyət Qazaxıstanın "böyük güclər arasında balans saxlaya bilən, regiondakı liderliyini möhkəmləndirən orta güc kimi yüksəlişini göstərir".
Sanksiyalar və enerji əlaqələrindən savayı, Tokayev Putinlə danışıqlarda infrastruktur məsələlərini də gündəmə gətirib.
Bu il Orta Asiya liderləri ilə ABŞ və Avropa İttifaqı arasında sammitlərdə əsas diqqət məhz Orta Dəhlizə yönəlib. Bu, Çini Orta Asiya və Qafqaz vasitəsilə Avropa ilə birləşdirən, Rusiyadan yan keçən təxminən 6 min 500 kilometrlik ticarət marşrutudur. Moskva isə Cənubi Asiya ilə ticarət üçün Qazaxıstan və qonşu ölkələrdən tranzit istəyir.
Paddakın sözlərinə görə, bu, Qazaxıstanın Avrasiya məkanında əsas logistika mərkəzinə çevrilmək və bütün regional ticarətin mərkəzində yer almaq ambisiyasını əks etdirir.