Çeçenistanda qadınların geyiminə yeni qadağa gəlir – "kişi elementləri" olan ənənəvi paltarlar yasaqlanır. Rusiyanın Şimali Qafqaz respublikasında qadınların görünüşünə məhdudiyyət qoyulması ilk hal deyil. Müşahidəçilər son qaydaları, hakimiyyətin iddia etdiyi kimi, ənənə deyil, nəzarət məsələsi olduğunu deyirlər.
Respublika Mədəniyyət Nazirliyi geyim dizaynerlərinə "ənənəvi adətlərə və mədəni dəyərlərə zidd" üslublardan istifadəni yasaqlayıb. Hakimiyyətin əsas hədəfi isə ənənəvi çərkəzinin sinə hissəsində sırayla tikilən güllə darağı cibləri – vəznələrdir.
Niyə məhz vəznələr?
"Döyüşçülər onları barıt saxlamaq üçün istifadə edirdilər. Zamanla onlar cəsarət, şərəf və qoruyucu ruhun rəmzinə çevrilib. Belə elementlərin qadın geyimində istifadəsi kişi simvolikasına təcavüz, əsrlərlə formalaşmış ənənələrin pozulması kimi qəbul edilir", – nazirlik bildirir.
AzadlıqRadiosunun Şimali Qafqaz xidməti bildirir ki, bir ay ərzində Çeçenistan hakimiyyəti qadınların geyiminə ikinci qadağanı tətbiq edib. Oktyabrın sonunda qadınların baş örtüyü olmadan çölə çıxması yasaqlanıb.
Örtüksüz tutulan qadınlarla "izahat söhbətləri" aparılacaq, bunu respublikanın lideri Ramzan Kadırovun köməkçisi Amir Suqaipov bildirib.
Yalnız gözlər üçün yarığı olan niqablar isə qadağadadır.
Kütlə üçün sədaqət testi
Siyasi müşahidəçilər, tarixçilər və qadın hüquqları müdafiəçiləri bu qadağaların guya çeçen mədəniyyəti ilə bağlılığı iddiasını tənqid edirlər.
Şimali Qafqazda qadın hüquqları uğrunda çalışan "Marem" böhran qrupu bildirib ki, Mədəniyyət Nazirliyindəki kişilərin qadın geyimində nöqsan axtarmasına təəccüblənmir: "İstərdik, onlar cəsarət və ləyaqətin digər rəmzləri uğrunda – qadın qətllərinə, qadınlara qarşı zorakılığın son qoyulması uğrunda mübarizə aparsınlar".
Siyasi təhlilçi Ruslan Aysin durumu Şimali Koreya ilə müqayisə edir, həmin ölkədə də insanların geyimi, hətta saç düzümləri belə tənzimlənir. Onun sözlərinə görə, totalitar rejim tam ideoloji sədaqət tələb edir, bunun ənənə ilə heç bir əlaqəsi yoxdur, əsas məqsəd əhalinin sədaqətini sınaqdan keçirməkdir: "Dövlətin mədəniyyət sahəsində etdikləri göstəri üçündür, həmişə nəzarətə hesablanır. Əvvəlcə rəsmi mədəniyyət gəlir, sonra xalq mədəniyyəti. Onlar tez-tez toqquşur. Çeçen ənənələrinə baxsaq, orada diktator anlayışı yoxdur".
Çeçenistan lideri Ramzan Kadırov və xanımı Medni Qroznıda qızları Ayşat Kadırovanın (mərkəzdə) "Firdaws" moda evinin geyim nümayişində.
Geyim qaydaları və varislik siyasəti
Kadırov uzun müddətdir hökumətdəki güclü vəzifələrə ailə üzvlərini yerləşdirir. O, həmçinin öz varisi barədə düşünür.
Ən son qadağanı elan edən Mədəniyyət Nazirliyinə Kadırovun qohumu İsa İbrahimov rəhbərlik edir. Kadırovun qızı Ayşat Kadırova isə 2021-2023-cü illərdə bu vəzifəni tutub, sonra sosial məsələlər üzrə baş nazir müavini olub. 26 yaşlı Kadırova fevralda istefa verəndə deyib ki, bu iş kişiyə daha uyğundur və o, biznes karyerasına fokuslanmaq niyyətindədir.
Onun biznes maraqları arasında "Firdaws" moda evi də var. Şirkətin saytındakı missiyaya dair bəyanata görə, "Firdaws" dizaynerləri "orijinal təvazökar moda" sahəsində çalışır, "eleqant üsluba üstünlük verən və mədəniyyətinə sadiq" kişi və qadınlar üçün ənənəvi geyimlər hazırlayırlar.
Kadırova da, "Firdaws" də Avropa İttifaqı və ABŞ-nin sanksiyaları altındadır. Artıq şirkət Qərb ölkələrində biznes qura bilmədiyindən "Firdaws" kolleksiyalarını daha da mühafizəkar edib.
Siyasi analitik Aysin deyir ki, bu geyim qadağalarından faydalanan şəxs elə Kadırovanın özü ola bilər: "Çeçenistanda hakimiyyət tədricən Kadırovun özündən ailəyə keçir, təkmərkəzli modeldən çoxmərkəzliyə doğru dəyişir. Bunun üçün müəyyən hərəkətlər, ideoloji və siyasi addımlar lazımdır. Əslində o, hakimiyyəti qızı, oğlu, nəvələri, kürəkəni və digər qohumları arasında bölüşdürməlidir".
O, Ayşatın bu məsələni nəzarətdə saxlayacağını əlavə edir.
Kreml üçün "asayişi qorumaq"
"Marem" təşkilatının təsisçisi Svetlana Anoxina bildirib ki, "ənənə" adı altında qadağalar tətbiq etmək Şimali Qafqazda köhnə tendensiyadır: "Kişilər qadınların müxtəlif "sərhəd pozuntuları"nı həmişə öz imtiyazlarına və kişiliklərinə təhdid kimi qəbul ediblər".
Belçikadakı "Peace Women Across the Globe" təşkilatından Fatimə Qaziyeva deyir ki, Çeçenistan hakimiyyəti bu məhdudiyyətləri yalnız respublika daxilində nəzarəti gücləndirmək üçün deyil, həm də Kremlə öz sədaqətini və "asayişi qorumaq" bacarığını göstərməkdən ötrü tətbiq edir.
"Burada söhbət qadın ləyaqətinin qorunmasından gedir. Yəni, hakimiyyət gerçəkdən ənənəni qorumaq istəyirsə, qadınları idarə etmək yox, onları qorumaq lazımdır", – o əlavə edir.